افزایش انگیزه درسی در مدرسه و کلاس

به عنوان معلم هر سال با تعدادی دانش آموز روبه رو می شویم که دل به درس نمی دهند.

تکالیفشان معمولا ناقص است. در کلاس مشارکت فعالی ندارند. تاخیر یا غیبت های زیادی دارند.

به زور والدین درس می خوانند. معمولا در منزل بازی کرده و کمتر مطالعه می کنند.

این دانش آموزان نسبت به مشکلات تحصیلی خود نیز بی اهمیت می شوند.

رایجترین اصطلاحی که در مورد چنین افرادی استفاده می کنیم، ‘بی انگیزگی’ است.

ما به خود و خانواده او می گوییم که این دانش آموز انگیزه ندارد. این عبارت از منظر علم روانشناسی نادرست و غیرممکن است.

تمام انسان ها از بدو تولد با انگیزه های درونی به دنیا می آیند. یعنی انگیزه های ما ژنتیکی هستند و در مغز ما تعبیه شده اند.

همین انگیزه ها هستند که از صبح تا شب ما را ترغیب می کنند که کارهای مختلفی انجام بدهیم.

از خوردن غذا و خوابیدن گرفته تا گفتگو با دوستان و تحصیل در دانشگاه و تدریس خصوصی برای افزایش درآمد.

انگیزه های درونی ما مترادف پنج نیاز بنیادین فطری بوده که موتور محرک تمام رفتارهای ما هستند.

این پنج نیاز یا همان انگیزه های درونی عبارت اند از:

• بقا/زنده ماندن :تنها نیاز فیزیولوژیکی انسان است که؛ خودش را در جستجوی خوراک، مسکن و سرپناه قرار می دهد.همچنين حفاظت از خود در برابر خطرات فیزیکی، تولید مثل و حفظ سلامتی و امنیت را نشان می دهد.
• عشق و تعلق:ما دنبال این هستیم که دوست بداریم و دوست داشته شویم.در گروه دوستان و همکاران خود پذیرفته شويم. با اين کار احساس تعلق کنیم. در نهايت پیوندهای نزدیکی با دیگران برقرار کنیم.احساس پیوند با دیگران از اصلی ترین نیازهای یک انسان است.
• قدرت:این نیاز به احساس خود ارزشمندی، اعتماد به نفس، و پیشرفت و موفقیت مربوط است. اين نياز ما را به منظور شکوفايی، توانمندی و کسب دستاوردهای مختلف برانگيخته می کند.
• آزادی :این نیاز به استقلال و خودمختاری است، یعنی توانایی انتخاب کردن، پویایی و تنوع، خلق کردن، جستجو کردن، و احساس عدم محدودیت در تصمیم گیری و اراده آزاد.
• تفریح:میل به لذت و خوشی، شوخ طبعی، سرگرمی داشتن، علاقه و ذوق درباره یک کار، و بازی کردن از این نیاز نشات می گیرند.هدف تمام رفتارهای هشیارانه انسان ارضای یکی یا چندتا از نیازهای بالاست.

نکته اصلی که می خواهم به آن اشاره کنم این است که:

ما فقط کارهایی را انجام می دهیم که این نیازهای ما را به خوبی ارضا کرده و در نتیجه حس خوبی به ما بدهد.

بنابراین وقتی دانش آموزی درس نمی خواند یعنی؛

احساس می کند که درس خواندن حس خوبی ندارد.

در واقع نیازهای او را برآورده نمی کند.

شاید حتی بدتر، او فکر می کند که درس خواندن تهدیدگر و مختل کننده ارضای نیازهای درونی اش است. 

برعکس، زمانی یک دانش آموز به انجام کارهای درسی متمایل می شود که؛ به این نتیجه برسد درس خواندن، مشارکت در کلاس و افزایش نمرات باعث ارضای یکی یا چندتا از نیازهای او می شود.

اگر فعالیت درس خواندن باعث شود که دانش آموزی احساس امنیت، پیشرفت و افتخار، آزادی و خلاقیت، تعلق و دوستی با دیگران، و البته نشاط و خوشی کند، به شکل خودانگیخته و عاشقانه آن را دنبال خواهد کرد.

برای آنکه بتوانیم انگیزه درسی دانش آموزان خود را افزایش دهیم،باید شرایطی در کلاس فراهم کنیم که درس خواندن برای آنها جذابیت و مطلوبیت بیشتری پیدا کند.

جذابیت و مطلوبیت بیشتر یعنی شرایطی که در آن دانش آموزان بتوانند پنج نیاز اساسی خود را تا حدودی ارضا کنند.

روش های مختلفی را برای هر نیاز به شکل جداگانه ذکر کرده ایم، هر کدام از آنها  را که مایل بودید می توانید با خلاقیت خود در کلاس درس به اجرا در بیاورید.

این روش های طلایی برگرفته از دو کتاب هر دانش آموزی می تواند موفق شود نوشته ویلیام گلاسر، و تئوری انتخاب در مدرسه نوشته علی صاحبی هستند.

*نیاز به بقا و احساس ایمنی/ امنیت و نظم

راهکارهایی به منظور حفظ سلامتی، ایمنی و احساس امنیت دانش آموزان:

• نیازهای بی واسطه و ضروری آب، غذا و اکسیژن
•  پنجره ها باز باشند. /گیاهان گلدانی به کلاس بیاورید
• تنفس عمیق و کشش عضلانی؛
• پوسترهای مثبت در کلاس
• راهنمای رفتار در کلاس/ دستور کار مشخص روزانه و هفتگی دقیق
• اجتناب از تهدید و تنبیه :
  وقتی معلم در پاسخ به رفتار دانش آموزی او را تهدید، تنبیه یا مسخره می کند، پیامی که تک تک دانش آموزان از این رفتار دریافت می کنند این است که کلاس درس جای امنی نیست.
  هیچ کس تنبیه کننده اش را دوست ندارد و رابطه ی خوبی با او بر قرار نمی کند.

*نیاز به عشق و احساس تعلق

راهکارهایی برای افزایش حس تعلق، دوستی و روابط دوستانه:

• خود افشایی:
  هر چه دانش آموزان درباره شما و انتظاراتتان و آنچه شما را خوشحال می کند و آنچه ناراحتتان می کند بدانند، بیشتر کلاس درس ارزشمندتر می شود.
• سلام و احوال پرسی روزانه/ تماس چشمی و نام آنها را صدا کنید
  
• شرکت در فوق برنامه های دانش آموزان.
• با دانش آموزان ناهار بخورید.
• استفاده به جا و به موقع از شوخ طبعی
• گوش دادن فعالانه به سوالات و گفته های آنان درون و بیرون کلاس
• به رسمیت شناختن ایده ها و دستاوردهای دانش آموزان
• تقویت روحیه گروهی از طریق داشتن نشست ها، پروژه ها یا دور همی های کلاسی
• محیط کلاس همراه ( تشکیل گروه های یادگیری، بازی هایی برای آشنایی با یکدیگر، اختصاص یک روز به مناسبت خاص مثلا روز موسیقی یا روز ه

*نیاز به قدرت/ارزشمندی و پیشرفت

(راهکارهایی برای افزایش احساس توانایی، پیشرفت، افتخار،دانش آموزان):

• عدم تحقیر، تمسخر و مقایسه کردن دانش آموزان
• یادگیری در حد تسلط (به تفاوت های فردی در سرعت جذب و انتقال مطالب هر دانش آموز احترام بگذارید).
• اساسنامه کلاس (تدوین راهنمای کلاسی یا مشارکت خود دانش آموزان)
• مسئولیت دادن:
  از مهارت ها و توانایی های دانش آموزان استفاده کنيد.
  مواردی مانند: دستیار معلم جهت تدریس، مسئول نظافت کلاس، مسئول نظم ، مسئول بررسی تکالیف
  
• تدریس توسط دانش آموزان

*نیاز به آزادی

(راهکارهایی برای افزایش پویایی، تنوع، تغییر و حق انتخاب):

• تغییر مکان تدریس معلم و جای نشستن دانش آموزان

• شروع درس با یک موسیقی متفاوت یا بازی

• همگروه شدن با افراد مختلف در کلاس

• جلب توجه با سوت و شعر و آواز

• مطالعات میدانی در محیط های غیر از کلاس مانند طبیعت گردی.

• برای نوشیدن و خوردن و همچنین ایستادن در جای خود یا حرکت در کلاس (بدون مزاحمت برای دیگری) آزادی دهید.

• انتخاب از میان چندین تکلیف

• به کارگیری ابزارهای آموزشی متفاوت

• روز مطالعه آزاد و نگارش به دلخواه