تنت به ناز طبیبان نیازمند مباد

(خودمراقبتی، گام نخست سلامتی)

آن‌که تندرستی دارد امید دارد و آن‌که امید دارد همه چیز دارد.

انسان سالم و تندرست امیدوار است و امید آینده را می‌سازد پس سلامتی گام نخست برای ساختن یک زندگی با کیفیت است. ما باید بیاموزیم که در وهله‌ی اول خودمان مسئول مراقبت از خودمان هستیم بنابراین باید با مفهوم خودمراقبتی(self-care) آشنا بشویم زیرا خودمراقبتی بین 65 تا 85 درصد از سلامت جسمی و روانی ما را تأمین می‌کند. همچنین آمار‌ها نشان می‌دهد خودمراقبتی 40 درصد میزان مراجعه به پزشک را کاهش داده است.

خودمراقبتی شکل‌های مختلفی دارد و می‌تواند شامل یک فعالیت فیزیکی مانند حمام آب گرم، یک فعالیت اجتماعی مانند ارتباط با نزدیکان و یا یک فعالیت ذهنی مانند گوش سپردن به یک موسیقی دلنشین باشد. این فعالیت‌ها با کاهش استرس، عملکرد مثبت و بهزیستی را برای فرد به ارمغان می‌آورند.

تعریف خودمراقبتی

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی(WHO) خودمراقبتی یعنی افراد بتوانند از سلامتی خود در مقابل بیماری و ناتوانی مراقبت کنند.

موسسه ملی سلامت روان (NIMH)بیان می‌کند که خودمراقبتی انجام کارهایی است که سلامت جسمی و روانی افراد را بهبود می‌بخشد و کمک می‌کند تا بهتر زندگی کنند.

انواع خودمراقبتی

خودمراقبتی جسمانی

شامل فعالیت‌هایی است که باعث می‌شود فرد از نظر جسمانی احساس شادابی داشته باشد وبه حفظ سلامت جسمانی او کمک می‌کند.

این فعالیت‌ها شامل: خواب کافی، خوردن غذای سالم، نوشیدن آب کافی، ورزش، پیاده‌روی و رعایت بهداشت شخصی است.

خودمراقبتی ذهنی

شامل فعالیت‌هایی است که مغز را تحریک می‌کنند و تمرکز و بازدهی آن را افزایش می‌دهند.

این فعالیت‌ها شامل: مطالعه، یادگیری یک مهارت یا سرگرمی جدید، گوش دادن به پادکست، کاهش استرس، تمرین ذهن آگاهی و مدیریت استفاده از دیجیتال و فضای مجازی است.

خودمراقبتی روانی

در خودمراقبتی روانی فرد باید احساسات خود را به رسمیت بشناسد و نحوه بروز و مدیریت آن‌ها را یاد بگیرد در این حالت می‌تواند از روابط خود با دیگران و همچنین رابطه با خودش بیشتر لذت ببرد و در چالش‌ها و شرایط دشوار بهتر تصمیم بگیرد.

فعالیت‌های خود مراقبتی روانی شامل: مدیتیشن، تمرین شفقت به خود و قدردانی ازخود، ایجاد مرزبندی و حفظ حریم شخصی در ارتباط با دیگران می‌باشد.

خودمراقبتی معنوی

شامل فعالیت‌هایی است که با افزایش معنویت، روح انسان را پرورش می‌دهد وآرامش را برای او به ارمغان می‌آورد.

فعالیت‌هایی مانند: دعا و مراقبه، شرکت در مراسم عبادت، پیاده‌روی در طبیعت

خودمراقبتی در زندگی

پژوهش‌ها نشان می‌دهد روابط اجتماعی برای سلامت افراد مفید است درحالیکه انزوا بر روی سلامت جسمی و روانی فرد تأثیر منفی دارد. خودمراقبتی اجتماعی شامل فعالیت‌هایی است که باعث ایجاد و رشد روابط یک فرد می‌شود.

فعالیت‌هایی مثل گذران وقت با خانواده و دوستان، تماس با عزیزان، پیوستن به گروه‌های جدید، استفاده سالم و مشارکت در شبکه‌های مجازی

خودمراقبتی در محل کار

گزارشات انجمن روان‌شناسی آمریکا در سال 2020 نشان داد که از هر پنج کارمند، سه نفر از استرس ناشی از کار رنج می‌برند و دچار بی‌انگیزگی، فقدان علاقه و کمبود انرژی در محل کار هستند.

فعالیت‌های خودمراقبتی در محل کار شامل: مدیریت زمان، آشنایی با نحوه مقابله با استرس کاری، استفاده از مرخصی‌ در زمان‌های مناسب، صرف وقت با همکاران در خارج از ساعات کاری، پاسخ ندادن به پیام‌ها و یا ایمیل‌ها خارج از ساعت کاری و عدم قبول وظایفی که در چارت کاری شما قرار ندارند.

خودمراقبتی مالی

نتایج یک مطالعه در سال 2022 نشان می‌دهد افرادی که با داشتن سواد مالی، درآمد و هزینه‌های خود را به خوبی مدیریت می‌کنندرضایت بیشتری را در زندگی تجربه می‌کنند.‌

این فعالیت‌ها شامل: بودجه ‌بندی پول، آموزش نحوه مدیریت پول، ملاقات با یک مشاور مالی، پرداخت به موقع صورتحساب‌ها است.

اهمیت خودمراقبتی

در میان زندگی‌های پرمشغله امروز، مراقبت از خود به راحتی به فراموشی سپرده می‌شود درحالیکه گام نخست برای داشتن یک زندگی سالم و شاد خودمراقبتی است. اگر در مراقبت از خود، به مواردی که در بالا اشاره شد توجه کنیم و تلاش کنیم نیاز‌های خود را چه در سطح جسمانی، چه روانی و ذهنی و… به خوبی برآورده سازیم و به آن‌ها توجه کنیم می‌توانیم بیشتر و بهتر از زندگی خود لذت ببریم.

چگونه یک برنامه خودمراقبتی بسازیم؟

• با شناسایی عوامل استرس‌زا میزان استرس خود را بررسی کنید.

• سبک زندگی خود را بازبینی کنید و عادت‌های ناسالم خود را در خوردن و خوابیدن و یا عدم تحرک کافی اصلاح کنید.

• روابط اجتماعی و دوستانه خود را افزایش دهید.

• چهارچوب و حریم مشخصی برای روابط خود داشته باشید.

• ذهن خود را فعال نگه دارید.

• زمانی را در روز به امور معنوی اختصاص دهید.

• در صورت مواجه شدن با چالشی که قادر به حل آن نیستید از متخصص و مشاور مربوطه کمک بگیرید.

شاید با خود فکر کنید که خودمراقبتی نوعی خودخواهی است و ترجیح بدهید به‌ جای مراقبت از خود از فرزندان یا والدین یا اطرافیان خود مراقبت کنید، اما فراموش نکنید یک انسان خسته، آشفته و بیمار هرگز نمی‌تواند مراقب خوبی برای دیگران باشد. پس با شناسایی آن قسمتی که تا کنون کمتر به آن اهمیت داده‌اید شروع کنید و امروز اولین قدم را بردارید.