تصمیم گیری چیست؟ تصمیم گیری جزء جدایی ناپذیر زندگی ماست. هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شویم، بین دو راهیِ ماندن در رخت‌خواب یا بلند شدن، یک گزینه را انتخاب می‌کنیم. سپس باید تصمیم بگیریم برای صبحانه چه چیزی بخوریم، با چه وسیله‌ای به سمت محل کار حرکت کنیم، کدام کارها را امروز انجام دهیم و هزار و یک تصمیم کوچک و بزرگ دیگر…

گاهی تصمیم گیری‌ها دشوار‌ هستند و به صرف انرژی ذهنی زیادی نیاز دارند. اینجاست که ترس از تصمیم گیری سر و کله‌اش پیدا می‌شود.

بیایید بررسی کنیم که چرا تصمیم گیری برایمان دشوار است. آشنا شدن با دلایل به ما کمک می‌کند نقطه‌ی آغازی برای غلبه بر ترس از تصمیم گیری پیدا کنیم.

۱. ترس از شکست :
بسیاری از ما تصمیم گیری را به تعویق می‌اندازیم چون می‌ترسیم دست روی گزینه‌ی اشتباه بگذاریم. این تصور در ذهن ما شکل گرفته‌ است که «اشتباه کردن ممنوع است! وقتی اشتباه می‌کنی فرصتی برای جبران وجود ندارد و همه‌چیز خراب می‌شود.» این طرز تفکر ریشه در دوران کودکی دارد؛ هنگامی که کودک هستیم، نیاز داریم دنیای پیرامون را با تجربه کردن و آزمون و خطا درک کنیم.
حقیقت این است که آزمون و خطا، هم در دوران کودکی و هم در دوران بزرگسالی، روشی طبیعی و اجتناب ناپذیر در مسیر رشد و یادگیری است .

۲. والدین هلیکوپتری!
والدین هلیکوپتری به پدر و مادری گفته می‌شود که در تمام موقعیت‌های زندگی کودک، مثل هلیکوپتر خودش را می‌رساند و اجازه‌ی مستقل شدن را از کودک می‌گیرد. البته که این رفتار به دلیل محبت بیش از اندازه‌ی والدین است اما آثار مخربی روی کودک خواهد داشت. پدر یا مادری که مدام وظایف فرزندشان را بر عهده می‌گیرند و به جای او تصمیم گیری می‌کنند، عزت نفس، توانایی حل مسئله و مسئولیت‌پذیری را از کودک خود سلب می‌کنند.

3. ترس از مسئولیت‌پذیری :
انتخاب و مسئولیت در هم تنیده هستند. هرگاه مسیر یا گزینه‌ای انتخاب‌ می‌کنیم، باید مسئولیت آن را نیز بپذیریم. به عنوان مثال اگر انتخاب کنم که با وسایل حمل و نقل عمومی به محل کار بروم، باید احتمال دیر رسیدن، ‌تحمل گرمای هوا یا نبودن صندلی برای نشستن را نیز بر بپذیرم. هنگامی که برای پذیرفتن مسئولیت گزینه‌ای که می‌خواهیم انتخاب کنیم آماده نیستیم، تصمیم گیری را به تعویق می‌اندازیم.

۴. تمایل به خوشایند به نظر رسیدن :
بسیاری از ما برای بقا راهبرد «خوشایند به نظر رسیدن» را انتخاب کرده‌ایم؛ پس تلاش می‌کنیم به طور مداوم اطرافیان را راضی نگه داریم، خوش اخلاق و خوش برخورد به نظر برسیم و مورد تأیید دیگران باشیم. گاهی ممکن است انتخاب یک گزینه، نظر مثبت اطرافیان را به دنبال نداشته باشد و همین موضوع ترس از تصمیم گیری و به تعویق انداختن آن را افزایش می‌دهد.

۵. گم کردن تصویر کلی و معنای زندگی :
همه‌ی ما باید «اصل» زندگی خود را پیدا کنیم تا تصمیم گیری‌ها و انتخاب‌هایمان را بر اساس آن شکل دهیم. به عنوان مثال اگر اصل زندگی من، پیشرفت شغلی باشد، بیرون رفتن با دوستان را انتخاب نمی‌کنم و در عوض، شرکت کردن در یک دوره‌ی آموزشی را جایگزین می‌کنم. گاهی به این دلیل که تصویر کلی زندگیمان را گم کرده‌ایم، در تصمیم گیری‌ها سر در گم می‌شویم و نمی‌دانیم در لحظه‌ی اکنون، کدام گزینه مناسب می‌باشد.

۶. نداشتن اعتماد به نفس :
اعتماد به نفس پایین هم یکی از دلایل تصمیم گیری ضعیف یا عدم تصمیم گیری است. افرادی که با مشکل کمبود اعتماد به نفس درگیر هستند، به توانایی‌های خود باور ندارند و برای تصمیم گیری به نظر دیگران وابسته می‌باشند. بنابراین ممکن است تصمیم گیری‌ها را به تعویق بیندازند.

۷. نداشتن اطلاعات کافی :
ممکن است هیچ یک از مشکلات نام برده شده را نداشته باشیم و نداشتن اطلاعات دلیل اصلی اهمال کاری در تصمیم گیری باشد. به عنوان مثال اگر بین دو مسیر شغلی طراحی گرافیک و تولید محتوا شک داشته باشم، تا زمانی که اطلاعات مناسبی از هر دو مسیر کسب نکنم، در تصمیم گیری دچار مشکل خواهم بود.

۸. مشکلات سلامت روان :
اگر به طور مداوم در تصمیم گیری‌ها احساس ناتوانی می‌کنید، ممکن است درگیر مشکلات سلامت روان باشید؛ مشکلاتی نظیر افسردگی، اضطراب و …

راه‌های کاهش ترس از تصمیم گیری :

تا به این‌جای کار، با دلایل اصلی ناتوانی در تصمیم گیری آشنا شدیم. در این بخش به راه‌حل‌هایی برای افزایش تصمیم گیری می‌پردازیم.

۱. مسئولیت‌پذیری را افزایش دهید. شاید این مورد ساده یا بی‌اهمیت به نظر برسد اما تأثیر زیادی بر افزایش اعتماد به نفس و خنثی کردن اثر والدین هلیکوپتری خواهد داشت! از مسئولیت‌های کوچک شروع کنید و کم کم کارهای بزرگ‌تری را بر عهده بگیرید. هنگامی که می‌بینید از عهده‌ی کارهایی بر آمده‌اید، به توانمندی‌های خود باور خواهید کرد و برای تصمیم گیری‌ها به خودتان متکی می‌شوید.

۲. اعتماد به نفس خود را افزایش دهید . پذیرش مسئولیت‌ یکی از راه‌های افزایش اعتماد به نفس است. سعی کنید با خودتان مثبت و مهربان حرف بزنید، احساسات ناخوشایند خود را به رسمیت بشناسید، نه گفتن را تمرین کنید، دست از مقایسه کردن خود با دیگران بردارید و برای سلامت جسم و روان خود اهمیت قائل باشید. تمام این موارد راه‌کارهایی برای افزایش اعتماد به نفس هستند.

۳. برای تصمیم گیری‌های خود زمان مشخصی تعیین کنید. هنگامی که فکر می‌کنیم تا هروقت بخواهیم زمان داریم، هیچ‌وقت دست به اقدام نخواهیم زد. یکی از راه‌های رفع این مشکل، مشخص کردن زمان معین است. مثلا با خود بگویید «یک ماه فرصت دارم درباره‌ی رشته‌ی تحصیلی‌ام تصمیم بگیرم.» در مدت تعیین شده به کسب اطلاعات بپردازید و راه مناسب را انتخاب کنید.

۴. اضطراب دائمی نسبت به نتایج را رها کنید . حقیقت این است که هیچ کدام از ما نمی‌توانیم آینده را پیش‌بینی کنیم و صرفاً بر اساس اطلاعاتی که داریم تصمیم می‌گیریم. ممکن است همه‌چیز خوب پیش نرود و گزینه‌ی اشتباهی را انتخاب کرده باشیم اما این جزئی از زندگی است. در هر شرایطی، راه‌حل‌هایی برای بهبود اوضاع وجود خواهد داشت. بنابراین نگرانی افراطی نسبت به نتایج را کنار بگذارید و تصمیم‌هایتان را تجربه کنید.

۵. گزینه‌های خود را تا حد امکان کم کنید .
گاهی فراوانی گزینه‌ها، دلیل دشواری تصمیم گیری است؛ بنابراین باید تا حد امکان گزینه‌ها را کم کنیم. این کار با شناسایی «اصل» زندگی ممکن می‌شود. هنگامی که هدف اصلی زندگیمان را تعیین کرده‌ایم، می‌توانیم گزینه‌هایی‌ که در راستای رسیدن به این هدف نیستند را حذف کنیم.

۶. لیستی از مزایا و معایب گزینه‌ها تهیه کنید‌.
یکی دیگر از راهکارهای تصمیم‌ گیری، تهیه‌ی لیست مزایا و معایب است. گزینه‌های پیش رو را روی کاغذ یادداشت کنید و مزایا و معایب هر کدام را بنویسید. سپس با مشاهده‌ی لیست، می‌توانید به یک جمع‌بندی کلی برسید.

۷. از سرزنش کردن خود پس از تصمیم‌ گیری‌ها دست بردارید.
در بسیاری از مواقع نیاز داریم که کمی با خودمان مهربان‌تر باشیم. اگر بعد از هر تصمیم‌گیری مدام برای انتخاب نکردن گزینه‌های دیگر خودتان را سرزنش می‌کنید، از این کار دست بردارید. به هر حال هر انتخابی (حتی بهترین گزینه‌ها) هم با معایب یا سختی‌هایی همراه خواهد بود. برای کاهش خود سرزنشی، تمرین خودشفقتی بسیار مفید است.

۸. از یک روانشناس کمک بگیرید.
اگر به طور مداوم در تصمیم‌گیری‌ها با مشکل رو به رو می‌شوید، شاید نیاز باشد از یک فرد متخصص برای شناسایی دلیل اصلی کمک بگیرید. روانشناس با بررسی دلایل درونی ، به شما کمک می‌کند در جهت کاهش ترس از تصمیم گیری قدم بردارید.

کلام آخر
تصمیم‌ گیری واقعا دشوار است اما این را در نظر داشته باشید که در عصر حاضر، دسترسی به اطلاعات بسیار راحت‌تر است. پس بدانید که با کسب اطلاعات و آموزش دیدن، می‌توانید تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشید.